روز  ۶ مرداد ۱۴۰۰، مجلس با بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در کمیسیون ویژه موافقت کرد؛ اما این موضوع به چه معنا است؟ آیا نمایندگان به تصویب طرح رأی داده‌اند؟ طرح صیانت اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد و چه زمانی اجرا می‌شود؟ درادامه، این موضوع را بررسی می‌کنیم.

پاسخ کوتاه: طرح صیانت پس از چند هفته بررسی کمیسیونی مشترک، به صحن علنی می‌رود تا نمایندگان مجلس درخصوص مدت زمان اجرای آزمایشی آن تصمیم‌گیری کنند. سپس طرح برای تأیید به شورای نگهبان می‌رود و درصورت نداشتن مشکل قانونی، به‌طور موقت تصویب می‌شود.

مراحل اجرای طرح

کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس، تصویب طرح فضای مجازی در جلسه  مجلس را تکذیب می‌کند. صادق ستاری‌فرد در‌این‌باره توضیح می‌دهد:

آنچه در مجلس شورای اسلامی موافقت شد، صرفا تعیین شیوه بررسی طرح بود؛ بنابراین، عبارت تصویب طرح فضای مجازی به‌وسیله مجلس از اساس اشتباه است. موضوعی که برخی رسانه‌ها منتشر کرده‌اند مبنی‌بر اینکه مجلس شورای اسلامی طرح فضای مجازی را تصویب کرد، اشتباه است.

به‌گفته ستاری‌فرد، مجلس فقط با شیوه بررسی طرح به‌صورت آزمایشی به‌دست کمیسیونی ویژه در مجلس موافقت کرد. او گفت: «درواقع کار بررسی این طرح در مجلس تازه شروع شده است.»

کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس درباره ترکیب این کمیسیون نیز گفت:

طرح به کمیسیون مشترکی متشکل از نمایندگانی از کمیسیون‌های داخلی ارجاع می‌شود. نمایندگان دولت، دستگاه‌های اجرایی، کارشناسان بخش خصوصی و نمایندگان تشکل‌ها در این جلسات کمیسیون حضور پیدا خواهند کرد. طرح با حضور برخی رسانه‌ها بررسی می‌شود و طی مهلت یک تا دو ماه مجدداً به صحن علنی مجلس بازگردانده می‌شود.

پیشنهاد ما این است که درکنار کمیسیون فرهنگی، نمایندگان شش کمیسیون برای حضور در این کمیسیون مشترک معرفی شوند و کمیسیون مشترکی متشکل از نمایندگان کمیسیون‌های تخصصی برای بررسی طرح ایجاد می‌شود. قرار است هفته آینده تعداد کمیسیون‌ها و تعداد نمایندگان هریک، اعضای هیئت‌رئیسه و رئیس کمیسیون و سخن‌گوی آن مشخص شود. در همین حال، زمان و مکان جلسات کمیسیون هم تعیین خواهد شد. مثل بررسی سایر طرح‌ها، در این کمیسیون نیز نمایندگان موافق و مخالف و نمایندگان دولت و کارشناسان بخش خصوصی و مرکز پژوهش‌های مجلس نظرات خود را خواهند داد و در انتها رأی‌گیری انجام می‌شود. حد نصاب تصویب نیز منوط به رأی موافق دوسوم آراء خواهد بود.

ستاری‌فرد با اشاره به اهمیت کارشناسی‌بودن قوانین کمیسیون نیز گفت: «قانون باید مبتنی‌بر نظرات کارشناسی باشد. در قانون باید نظرات ذی‌نفعان و ذی‌ربطان لحاظ شود؛ لذا در این کمیسیون نمایندگان ذی‌نفعان بی‌واسطه می‌توانند حضور یابند. متأسفانه موضوع طرح و مصوبه مجلس به‌خوبی تبیین نشد. باید توجه داشت که در جلسه روز گذشته، تنها شکل و مدل بررسی این طرح به‌تصویب رسید و تصویب نهایی طرح أن‌شاءالله در دو ماه آینده اتفاق می‌افتد.»

ستاری‌فرد ادامه داد که پس از بررسی‌های کمیسیون، طرح مجددا به صحن علنی ارجاع می‌شود تا مجلس درباره مدت زمان اجرای آزمایشی آن تصمیم بگیرد و پس از تصویب این مدت زمان، طرح به شورای نگهبان برای تأیید ارجاع شود. وی تصریح کرد:

برای مثال، مجلس می‌تواند تصمیم بگیرد که این طرح برای مدت دو یا سه سال یا چند سال اجرایی شود. یعنی مدت آزمایشی‌بودن آن را صحن علنی مجلس باید تصویب کند. زمانی که طرح به شورای نگهبان ارجاع شد، این شورا بررسی‌های مرتبط را انجام می‌دهد و سایر روال‌های قانونی درباره طرح‌ها و لوایح، درباره این طرح هم اجرا خواهد شد.

با‌‌‌توجه‌‌‌به وجود دغدغه‌هایی درباره تخصص‌نداشتن نمایندگان برای بررسی طرح فضای مجازی، ستاری‌فرد تصریح کرد:

نمایندگانی که آشنایی به حوزه فضای مجازی دارند، در جلسات این کمیسیون‌ها حضور خواهند داشت و این طرح فقط دراختیار کمیسیون فرهنگی نیست. نمایندگانی از کمیسیون‌های دیگر که به موضوع فضای مجازی اشراف دارند، در این جلسات حضور پیدا می‌کنند. چون طرح ابعاد فنی دارد و معمولا طرح‌هایی که از پیچیدگی‌های زیادی برخوردار هستند، به کمیسیون‌های مشترک ارجاع می‌شوند تا به‌صورت آزمایشی تصویب شوند.

هدف این است که کارشناسان بخش خصوصی بتوانند نظراتشان را به کمیسیون بدون واسطه ارائه کنند. الان هیچ کارشناسی و هیچ شخص حقیقی نمی‌تواند در صحن علنی نظر دهد؛ اما در جلسات کمیسیون مشترک می‌توانند حضور یافته و نظراتشان را ارائه دهند. استادان دانشگاه‌ها، فعالان حوزه کسب‌و‌کار و فعالان حوزه فضای مجازی این امکان را خواهند داشت که در جلسات این کمیسیون حضور یابند و نظراتشان را بی‌واسطه منتقل کنند.

کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس درباره تصویب طرح‌ها در کمیسیون‌ها توضیح داد:

هر مصوبه کمیسیون با رأی دوسوم تصویب می‌شود و باید حدنصاب زیادی داشته باشد. طرح‌های مهمی که تاکنون به‌صورت آزمایشی با استفاده از ظرفیت اصل ۸۵ به‌وسیله مجلس تصویب شد، قوانین مهمی مانند قانون مجازات اسلامی، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون مالیات بر ارزش افزوده و قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت بودند.

این طرح‌ها بُعد کارشناسی و تخصصی زیادی دارند و صحن علنی مجلس درخصوص مواد آن‌ها دانش حداکثری ندارد؛ به‌همین‌دلیل، مشمول اصل ۸۵ شده است و به یک کمیسیون تخصصی ارجاع می‌شود تا امکان مشارکت کارشناسان و مردم در فرایند قانون گذاری آن پیش‌بینی شود و طرح با کیفیت بهتری تصویب شود.

به‌گفته ستاری‌فرد، بررسی طرح فضای مجازی حداقل حدود دو ماه طول می‌کشد و کمیسیون در هر جلسه‌ مکلف به اطلاع‌رسانی عمومی است. ستاری‌فرد تأکید کرد که «هر حکم تصویبی مجلس» در‌این‌باره، به‌وسیله کمیسیون به‌صورت عمومی منتشر می‌شود تا مردم از «کم و کیف بررسی کمیسیون» اطلاع داشته باشند.