اردیبهشت سال ۹۹ بود که خبر به ظاهر خوبی در سایت‌های خبرگزاری‌ها منتشر شد؛ وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات، محمد جواد آذری جهرمی، وعده جایگزینی VDSL با ADSL و نصب ۵ میلیون پورت VDSL را تا پایان سال ۹۹ به منظور افزایش سرعت اینترنت ثابت داد. وعده‌ای که به دلیل مشکلات مالی محقق نشد و بر اساس گزارش منتشر شده در خبرگزاری ایسنا در تاریخ ۷ فروردین ۱۴۰۰، فقط یک میلیون پورت نصب شد. برای همین به جای VDSL، راه‌اندازی و حرکت به سمت اینترنت خانگی نسل پنجم در دستور کار قرار گرفت. در خصوص سرنوشت VDSL در ایران در ادامه انتهای اشاره خواهیم کرد؛ اما در ابتدا می‌خواهیم به این سؤال پاسخ دهیم که اصلاً VDSL چیست؟ پرسشی که در همان اول در ذهن مردم به وجود آمد. در آن موقع فقط تأکید بر سرعت بالاتر آن شد. حالا ما در ادامه می‌خواهیم به این سؤال پاسخ کامل بدهیم.

اینترنت ADSL چیست؟

قبل از اینکه بخواهیم اینترنت VDSL را برای شما تعریف کنیم، در ابتدا بهتر است که ADSL را بشناسید. وقتی ADSL را بشناسید و معایب آن را بدانید، بهتر می‌توانید مزایا و کاربرد VDSL را بشناسید و اینکه چرا روی سرمایه‌گذاری این طرح در آن زمان تأکید زیادی شد. البته‌ای دی اس ال برای شما شناخته شده است و تا الآن اینترنت استفاده شده در خانه‌ها هم از همین نوع بوده است. هرچند برخی ترجیح می‌دهند تا از اینترنت گوشی خود استفاده کنند. شاید بیشتر بودن سرعت اینترنت خط موبایل است که خود ه وزیر ارتباطات سابق هم تائید کرد.

ADSL مخفف Asymmetric Digital Subscriber Line به معنای خط اشتراک دیجیتال نامتقارن و از فناوری بستر DSL است. در این نوع اینترنت، از همان خطوط مسی تلفن استفاده می‌شود. البته داده‌های صوتی و اینترنت با فرکانس‌های متفاوت منتقل می‌شوند.

استفاده از ADSL نسبت به فیبر نوری و VDSL مقرون‌به‌صرفه‌تر است. استفاده از همان سیم‌کشی تلفن و نیاز نبودن به سیم‌کشی جداگانه و تجهیزات خاص باعث شده تا پیاده‌سازی و اجرا هم برای شرکت‌ها و هم برای کاربران خانگی و اداری بسیار ارزان‌تر تمام شود؛ اما یکی از مشکلات اصلی ADSL متفاوت بودن سرعت آپلود و دانلود است. سرعت دانلود این نوع حداکثر تا ۲۵ مگابایت و سرعت آپلود خیلی پایین‌تر از این عدد است. برای همین اختلاف است که به ADSL، نامتقارن می‌گویند. البته نسل جدید یعنی ADSL2+، برای آن‌هایی که تا ۲ کیلومتری مرکز مخابراتی هستند، امکان دریافت سرعت انتقال بالاتری را می‌دهد.

همچنین برای درک تفاوت بین ADSL و VDSL بهتر است که کمی ساختار هر دو را هم بشناسیم. علاوه بر این تعدادی اصول پایه‌ای وجود دارد که در درک و فهم بهتر VDSL به شما کمک زیادی خواهد کرد.

در ADSL از دو تجهیزات یکی در سمت مشتری و دیگری در سمت عرضه کننده خدمات استفاده می‌شود: فرستنده-گیرنده DSL در سمت مشتری که خود شاید خدماتی عرضه کند و DSLAM (ابزار دسترسی اشتراکی DSL) برای دریافت ارتباطات مشتری است.

بیشتر کاربران مسکونی، دستگاه فرستنده-گیرنده را با نام DSL می‌شناسند؛ اما شرکت‌های عرضه کننده خدمات و مخابرات، آن را ATU-R (ADSL Transceiver Unit – Remote) می‌نامند. حالا اگر از نام صرف نظر کنیم، این دستگاه فرستنده-گیرنده نقطه (مکانی) است که داده‌های کامپیوتر کاربر یا شبکه را به خط DSL متصل کرده و انتقال می‌دهد؛ حتی فرستنده –گیرنده می‌تواند به روش‌های مختلفی به تجهیزات مشتری وصل شود که در کاربری خانگی بیشتر از طریق USB یا اتصالات اترنت 10BaseT است. بیشتر دستگاه‌های ADSL فروخته شده توسط شرکت‌های ISP، فرستنده –گیرنده هستند؛ اما دستگاه‌هایی که بیشتر در شرکت‌ها و فروشگاه‌های مختلف استفاده می‌شوند، ممکن است که با دیگر تجهیزات شبکه ترکیب شده باشند.

 DSLAM چیست؟

DSLAM یک ابزار دسترسی اشتراکی است که باعث ایجاد فرآیند DSL می‌شود. در حقیقت DSL کانکشن‌ها را از تعداد کاربران (مشتریان) زیادی دریافت می‌کند و آن‌ها را به یک اتصال واحد و با ظرفیت بالا برای اینترنت تولید می‌کند.

DSLAM‌ها انعطاف‌پذیر بوده و می‌توانند از چندین نوع DSL پشتیبانی می‌کنند. البته این فقط مزیت و کارایی DSLAM نیست، بلکه این ابزار می‌تواند عملکردهای بیشتری را از جمله مسیریابی (روتینگ) و تعیین آدرس IP برای مشتریان پشتیبانی و ایجاد کند. خیلی نمی‌خواهیم وارد این مبحث شویم که مقاله خیلی طولانی خواهد شد و خارج از بحث این مطلب است.

DSL چیست؟

تمامی انواع اینترنت که در این مقاله معرفی شده‌اند، بر بستر DSL هستند. DSL را می‌توان به این صورت تعریف کرد:

نوعی فناوری حساس به فاصله است که با افزایش طول اتصال، کیفیت سیگنال و سرعت کم خواهد شد. اینترنتی که شما در ADSL و VDSL دریافت می‌کنید، از طریق بستر و مودم DSL است.

برای دریافت اینترنت باکیفیت ADSL، باید فاصله بین ADSL و مودم DSL و DSLAM حداکثر ۵۴۶۰ باشد. البته بیشتر کارشناسان توصیه می‌کنند که حتی بهتر است که این فاصله برای افزایش کیفیت سیگنال و سرعت، کمتر از این عدد باشد. یکی از دلایلی که بعضی مشتریان سرعت ADSL کمتری نسبت به بقیه دارند، فاصله زیاد خانه یا شرکت آن‌ها با مرکز مودم DSL است.

اینترنت VDSLI چیست؟

VDSL مخفف عبارت Very-high-bit-rate Digital Subscriber Line (خط مشترک دیجیتال با سرعت انتقال بالا) جدیدترین فناوری‌های DSL است که سیگنال‌های اینترنت را منتقل می‌کند. از آنجا که در این نوع اینترنت از فیبر نوری به جای خطوط عادی در ADSL استفاده می‌شود، از این رو هم سرعت انتقال بسیار بالاتر و هم اینکه باعث می‌شود تا کاربران تجربه بهتری نسبت به استفاده از ADSL داشته باشند. هرچند راه‌اندازی این فناوری نیاز به سرمایه‌گذاری مالی کلانی دارد که متأسفانه در کشور ما، بر اساس وعده‌ها اجرایی نشد. VDSL2 نوع جدیدتر بوده که باعث می‌شود تا داده‌ها با سرعت بیشتری (سرعت دانلود و آپلود ۱۰۰ مگابایت در ثانیه است) در محدوده ۱.۲ کیلومتری انتقال پیدا کنند.

یکی از مهم‌ترین مزایا و تفاوت بین اینترنت ADSL و VDSL در سرعت است؛ در حالی که سرعت دانلود و آپلود ADLS اختلاف زیادی با هم دارند، در VDSL چنین اختلافی وجود نداشته و سرعت آن حداقل سه برابر ADSL است. البته نسل اولیه VDSL دارای سرعت دانلود ۵۲ مگابایت و آپلود ۱۶ مگابایت بود که حالا در VDSL2 به ۱۰۰ مگابایت رسیده است. برای همین است که در این نوع اینترنت، بیشتر از همه روی سرعت آن تأکید می‌شود.

VDSL چگونه کار می‌کند؟

VDSL تقریباً مشابه با ADSL عمل می‌کند؛ یعنی در هر دو از زیرساخت‌های مسی برای عرضه اینترنت استفاده می‌شود. تفاوت در دیگر وسایل و تجهیزات و به ویژه مودم است. مودم VDSL با ADSL کاملاً متفاوت است و برای همین باید قبل از خرید، از مودم و مناسب بودن تجهیزات مطمئن شد.

مهم‌ترین تفاوت‌های بین VDSL و ADSL

• تفاوت اصلی بین این دو، سرعت اتصال به اینترنت است. همانطور که در بالا هم نوشتیم، VDSL سرعت بسیار بالاتری نسبت به ADSL دارد. در حالی که ADSL حداکثر تا ۲۴ مگابایت بر ثانیه است، سرعت دانلود VDSL اولیه تا ۷۰ و سرعت آپلود تا ۱۰ مگابایت بر ثانیه می‌رود. در نسخه‌های بالاتر این سرعت به حداقل ۱۰۰ مگابایت رسیده است.
• با استفاده از VDSL می‌توان برنامه‌هایی را که به پهنای باند بالا نیاز دارند، مانند اسکایپ بدون هیچ مشکلی و تأخیری اجرا کرد.
• VDSL دسترسی بیشتر و بهتری نسبت به ADSL دارد؛ البته در ایران هنوز اجرایی نشده و بعید می‌دانیم که اجرایی هم شود. در عوض، وزارت ارتباطات به سمت استفاده از اینترنت نسل پنجم رفته است.
• از نظر قیمت، VDSL به دلیل اینکه نیاز به فیبر نوری دارد، از این رو تأمین زیرساخت برای آن نیازمند بودجه بالایی است. برخلاف ADSL که با کمترین هزینه و مشکل می‌توان آن را پیاده‌سازی کرد.
• هر دو قدرت سیگنال خود را با افزایش فاصله از دست می‌دهند؛ اما در VDSL سرعت ضعیف شدن بیشتر است.

سرعت VDSL

یکی از مهم‌ترین تفاوت بین VDSL و ADSL در سرعت است. در بالا نوشتیم که نسل اولیه VDSL دارای سرعت دانلود ۵۲ مگابایت و آپلود ۱۶ مگابایت بر ثانیه است. برخلاف ADSL که سرعت دانلود ۸ مگابایت و آپلود ۸۰۰ کیلوبایت بر ثانیه است.

در VDSL از کابل فیبر نوری استفاده می‌شود. برای همین است که سرعت بالاتری نسبت به ADSL با کابل‌های مسی دارد. البته این اینترنت هم روی همان کابل‌های مسی پیاده‌سازی می‌شود؛ اما انتقال اصلی از طریق فیبر نوری است.

بیشتر شرکت‌های عرضه کننده خدمات VDSL ترجیح می‌دهند که از فناوری FTTN استفاده کنند. این فناوری در خود دارای فیبر است که به جعبه اتصال اصلی در یک محله خاص هدایت می‌شود. به این صورت هزینه اجرا و پیاده‌سازی خیلی کمتر خواهد شد. همچنین اینکه با قرار دادن یک فرستنده-گیرنده در خانه و یک دروازه VDSL در جعبه اتصال، محدودیت فاصله از بین می‌رود. نکته مهم اینکه تعداد انتقال از طریق فرستنده-گیرنده به میلیون‌ها بار در ثانیه خواهد رسید.

مودم VDSL چیست؟

در بالا به این مسئله اشاره کردیم که مودم‌های VDSL با ADSL تفاوت دارند. مودمی که تهیه می‌کنید، باید قابلیت پشتیبانی از فناوری و سرعت بالای VDSL را داشته باشد. مودم VDSL از کابل‌های فیبر نوری در خطوط تلفن برای انتقال داده استفاده می‌کند. این یکی از اصلی‌ترین تفاوت بین مودم VDSL و ADSL است.

دیگر تفاوت‌های بین این مودم شامل:

• مودم‌های VDSL می‌توانند تا حداکثر ۱۰۰ مگابایت بر ثانیه را در دانلود پشتیبانی کنند که این مقدار برای مودم‌های ADSL، ۱۶ مگابایت بر ثانیه است.
• دسترسی به VDSL محدود است؛ یعنی ممکن است که فردی در نقطه‌ای دورافتاده نتواند از این مودم استفاده کند. البته این تا زمانی است که هنوز تمامی نقاط از این فناوری پشتیبانی نمی‌کنند.
• مودم‌های VDSL قیمت بالاتری هم در خرید و هم در پیاده‌سازی دارند.

سرنوشت VDSL در ایران

بر اساس گزارشی خبرگزاری ایسنا که در ۷ فروردین 1400 منتشر شد، بر اساس گفته‌های وزیر ارتباطات سابق، آذری جهرمی، قرار بود که پروژه اینترنت VDSL تا پایین سال ۹۹ با نصب ۵ میلیون پورت انجام شود. یکی از دلایل طول کشیدن نصب این اینترنت، در انحصار بودن اینترنت ثابت توسط مخابرات بود که بعد از دو سال، انحصار نصب کابل فیبر نوری از مخابرات درآمد و سپس قراردادی بین آسیاتک و مخابرات برای پیاده‌سازی و شروع امضا شد؛ اما به دلیل کوتاهی مخابرات در اجرای تعهدات مالی خود و همکاری نکردن با شرکت‌های خصوصی، این پروژه فقط با یک میلیون پورت VDSL اجرایی شد. بعد از این اتفاق، آذر جهرمی خبر از پیاده‌سازی اینترنت نسل پنجم را داد که شرکت مبین نت اولین شرکت اجرایی کننده این نسل از اینترنت خواهد بود.

نتیجه‌گیری

اینترنت VDSL خیلی فراتر از اینترنت ADSL است. سرعت بالا که تا ده برابر ADSL می‌رسد، یکی از مهم‌ترین مزایایی است که هر کشوری را ترغیب به استفاده از این فناوری کرده است.